TRƯỜNG CHÍNH TRỊ LÊ DUẨN

 

ThS. Nguyễn Thị Diệu Hằng
Khoa Nhà nước và Pháp luật

Luật Cán bộ, công chức năm 2008 ban hành ngày 13/11/2008 và Luật Viên chức năm 2010 ban hành ngày 05/11/2010 đã đánh dấu bước phát triển mới về cán bộ, công chức, viên chức nói riêng và hoạt động công vụ nói chung. Việc quy định tách bạch chế độ quản lý cán bộ, công chức và viên chức tại 02 luật này đã tạo cơ sở pháp lý cho công tác tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng và quản lý cán bộ, công chức, viên chức; góp phần xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả ở Việt Nam hiện nay.
Tuy nhiên, qua 10 năm thực hiện Luật Cán bộ, công chức và 8 năm thực hiện Luật Viên chức, 02 luật này đã bộc lộ những hạn chế, bất cập như trong công tác tuyển dụng, chính sách thu hút nhân tài, đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, viên chức hay xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức… và một số quy định về chế độ công vụ cần được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và quá trình hội nhập quốc tế. Ngoài ra, các vấn đề về phân biệt giữa công chức và viên chức cần được cụ thể, rành mạch hơn; vấn đề tại sao các đơn vị sự nghiệp công lập lại quy định có công chức? hay tại sao viên chức được đề bạt vào chức vụ lãnh đạo, quản lý thì được quy định là công chức? cần được thể hiện một cách rõ ràng.
Bên cạnh đó, trước yêu cầu tiếp tục đổi mới công tác xây dựng và quản lý đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực hiện theo tinh thần của các Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 Về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 Về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập; Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 Về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Đồng thời, Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức cần được sửa đổi, bổ sung nhằm cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015.
Do vậy, ngày 25/11/2019, kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức số 52/2019/QH14. Sau đây là một số điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung:
Thứ nhất, về sửa đổi, bổ sung Luật Cán bộ, công chức:
Một là, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập không được quy định là công chức.
Khoản 2 Điều 4 được sửa đổi, bổ sung như sau:
“Công chức là công dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh tương ứng với vị trí việc làm trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan phục vụ theo chế độ chuyên nghiệp, công nhân công an, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước.”.
Như vậy, theo quy định mới thì những người giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội không được quy định là công chức. Đồng thời, Luật cũng quy định những người giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý trong đơn vị sự nghiệp công lập được xác định là công chức theo quy định của Luật Cán bộ, công chức năm 2008 thì vẫn tiếp tục thực hiện chế độ, chính sách và áp dụng các quy định của pháp luật về công chức cho đến hết thời hạn bổ nhiệm giữ chức vụ đang đảm nhiệm.
Hai là, đổi mới công tác đánh giá, phân loại cán bộ, công chức.
Trước đây, Luật Cán bộ công chức năm 2008 quy định cán bộ, công chức được phân loại đánh giá 04 mức là Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; Hoàn thành tốt nhiệm vụ; Hoàn thành nhiệm vụ nhưng còn hạn chế về năng lực; Không hoàn thành nhiệm vụ. Thì nay thay thế thuật ngữ “phân loại đánh giá” bằng thuật ngữ “xếp loại chất lượng” với 04 mức là Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; Hoàn thành tốt nhiệm vụ; Hoàn thành nhiệm vụ; Không hoàn thành nhiệm vụ.
Theo đó, kết quả xếp loại chất lượng cán bộ, công chức được lưu vào hồ sơ cán bộ, công chức, thông báo đến cán bộ, công chức được đánh giá và công khai trong cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi cán bộ, công chức công tác.
 Đồng thời, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền miễn nhiệm, cho thôi làm nhiệm vụ đối với cán bộ, công chức có 02 năm liên tiếp được xếp loại chất lượng ở mức không hoàn thành nhiệm vụ.
Riêng đối với công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý có 02 năm không liên tiếp trong thời hạn bổ nhiệm được xếp loại chất lượng ở mức không hoàn thành nhiệm vụ thì bố trí công tác khác hoặc không bổ nhiệm lại; Công chức không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý trong 03 năm có 02 năm không liên tiếp được xếp loại chất lượng ở mức không hoàn thành nhiệm vụ ở vị trí việc làm đang đảm nhận thì bố trí vào vị trí việc làm có yêu cầu thấp hơn.
Ba là, bổ sung về phương thức tuyển dụng; quy định liên thông trong việc chuyển đổi giữa viên chức với cán bộ, công chức và giữa cán bộ, công chức với viên chức;
Theo đó những người đi học theo chế độ cử tuyển sau khi tốt nghiệp về công tác tại địa phương nơi cử đi học; Sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, nhà khoa học trẻ tài năng được tuyển dụng vào công chức thông qua hình thức xét tuyển. Bên cạnh đó, nếu đủ 05 năm công tác trở lên phù hợp với lĩnh vực công việc thì viên chức công tác tại đơn vị sự nghiệp công lập; cán bộ, công chức cấp xã; người hưởng lương trong lực lượng vũ trang nhân dân, người làm việc trong tổ chức cơ yếu nhưng không phải là công chức; những người giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý tại các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ; người đã từng là cán bộ, công chức sau đó được cấp có thẩm quyền điều động, luân chuyển giữ các vị trí công tác không phải là cán bộ, công chức tại các cơ quan, tổ chức khác sẽ được người đứng đầu cơ quan quản lý ra quyết định tiếp nhận vào công chức nếu đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện của vị trí việc làm.
Theo Luật sửa đổi, bổ sung quy định cho phép cán bộ, công chức cấp xã được phép liên thông với công chức cấp huyện trở lên thông qua hình thức tiếp nhận mà không phải thực hiện các quy định như tuyển dụng mới. Việc đổi mới phương thức tuyển dụng thông qua hình thức xét tuyển đã thể hiện sự bình đẳng, công bằng, minh bạch giữa đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã với đội ngũ cán bộ, công chức nói chung trong hệ thống chính trị.
Bốn là, bổ sung quy định xét nâng ngạch đối với công chức.
Công chức đáp ứng đủ tiêu chuẩn, điều kiện nâng ngạch công chức chỉ được xét nâng ngạch công chức khi có thành tích xuất sắc trong hoạt động công vụ trong thời gian giữ ngạch công chức hiện giữ, được cấp có thẩm quyền công nhận; được bổ nhiệm giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý gắn với yêu cầu của vị trí việc làm.
Như vậy, điều kiện để được xét nâng ngạch công chức đã được quy định cụ thể và chặt chẽ hơn so với trước đây.
Năm là, sửa đổi quy định về thời hiệu xử lý kỷ luật; bổ sung quy định xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác nhưng có hành vi vi phạm trong thời gian công tác.
Theo đó, tăng thời hiệu xử lý kỷ luật là 02 năm đối với hành vi vi phạm ít nghiêm trọng đến mức phải kỷ luật bằng hình thức khiển trách; 05 năm đối với hành vi vi phạm khác. Riêng đối với cán bộ, công chức là đảng viên có hành vi vi phạm đến mức phải kỷ luật bằng hình thức khai trừ; các hành vi vi phạm quy định về công tác bảo vệ chính trị nội bộ; các hành vi xâm hại đến lợi ích quốc gia trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, đối ngoại; Sử dụng văn bằng, chứng chỉ, giấy chứng nhận, xác nhận giả hoặc không hợp pháp thì không áp dụng thời hiệu xử lý kỷ luật.
Đối với cán bộ, công chức đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác nhưng có hành vi vi phạm trong thời gian công tác thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm phải chịu một trong những hình thức kỷ luật đó là khiển trách, cảnh cáo, xóa tư cách chức vụ đã đảm nhiệm gắn với hệ quả pháp lý tương ứng với hình thức xử lý kỷ luật.
Thứ hai, về sửa đổi, bổ sung Luật Viên chức:
Thống nhất thực hiện hợp đồng có thời hạn đối với viên chức được tuyển dụng mới (trừ trường hợp công tác tại các đơn vị sự nghiệp công lập ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn);
Theo đó, trừ trường hợp viên chức được tuyển dụng trước ngày 01/7/2020; cán bộ, công chức chuyển sang làm viên chức, thì trường hợp viên chức được tuyển dụng từ ngày 01/7/2020 sẽ thực hiện ký kết hợp đồng có thời hạn trong khoảng thời gian từ đủ 12 tháng đến 60 tháng (trước đây quy định từ đủ 12 tháng đến 36 tháng).
Ngoài ra, Luật sửa đổi, bổ sung cũng quy định cụ thể đối với trường hợp viên chức được tuyển dụng trước ngày 01/7/2020 nhưng chưa ký hợp đồng làm việc không xác định thời hạn thì tiếp tục thực hiện hợp đồng làm việc đã được ký; sau khi kết thúc thời hạn của hợp đồng làm việc đã được ký thì được ký kết hợp đồng làm việc không xác định thời hạn nếu đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo quy định của pháp luật.
Như vậy, quy định này được áp dụng cho trường hợp viên chức được tuyển dụng từ ngày 01/7/2020; trường hợp viên chức được tuyển dụng mới vào làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn mới được ký kết hợp đồng không xác định thời hạn. Những trường hợp viên chức được tuyển dụng trước ngày 01/7/2020 về cơ bản không có sự thay đổi về chế độ hợp đồng làm việc.
Tóm lại, những quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức không những bảo đảm quyền lợi của cán bộ, công chức, viên chức mà còn thu hút những lao động có trình độ cao; thể hiện sự công bằng trong việc thực hiện chế độ viên chức đối với người lao động, góp phần xây dựng chế độ công vụ theo hướng vị trí việc làm phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa đất nước. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2020./.