Tìm hiểu quan điểm “Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo” trong dự thảo văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng
- Thứ sáu - 25/09/2020 16:08
- In ra
- Đóng cửa sổ này
Nguyễn Hải Lý
Khoa Lý luận cơ sở
Từ kinh nghiệm thực tiễn của quá trình phát triển các quốc gia cho thấy công nghiệp hóa, hiện đại hóa là con đường duy nhất để chuyển nền sản xuất nhỏ, nghèo nàn, lạc hậu lên sản xuất lớn, hiện đại, hội nhập quốc tế. Công nghiệp hóa, hiện đại hoá luôn được Đảng ta xác định là nhiệm vụ trung tâm xuyên suốt trong thời kỳ quá độ. Kế thừa quan điểm đó, Đại hội XII của Đảng đã nhấn mạnh: “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện mô hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế gắn với phát triển kinh tế trị thức, lấy khoa học, công nghệ, tri thức và nguồn nhân lực chất lượng cao làm động lực chủ yếu; huy động và phân bổ có hiệu quả mọi nguồn lực phát triển...”(1). Với quan điểm đó, tiến trình công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) của nước ta năm năm qua đã đạt được những thành tựu quan trọng. Điều đó được dự thảo Văn kiện trình Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định một số nội dung cơ bản sau:
- Nền kinh tế chuyển dịch cơ cấu theo hướng công nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá. Theo đó, tỉ trọng cơ cấu các ngành tỉ trọng khu vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản trong GDP giảm từ 18,9% năm 2010 xuống 13,1% năm 2020; các khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ tăng tương ứng từ 81,1% lên 86,9%. Cơ cấu các ngành công nghiệp chuyển dịch theo hướng giảm dần tỉ trọng ngành khai khoáng, tăng nhanh tỉ trọng ngành chế biến, chế tạo và ứng dụng công nghệ cao. Các ngành dịch vụ có tiềm năng lợi thế, có hàm lượng khoa học, công nghệ cao được tập trung phát triển. Tỉ trọng lao động nông, lâm nghiệp và thuỷ sản trong tổng số lao động giảm từ 49,5% năm 2010 xuống 33,5% năm 2020(2).
- Nguồn nhân lực chất lượng cao được đào tạo tăng cả về số lượng và chất lượng trong tất cả các ngành, lĩnh vực. Ước tính năm 2020 có khoảng 56,2 triệu người, trong đó một số ngành,lĩnh vực đạt trình độ khu vực và quốc tế như công nghệ thông tin, y tế, công nghiệp xây dựng, cơ khí ...
- Với đường lối đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hoá đã cũng cố môi trường hoà bình, ổn định, nâng cao vị thế, vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế. Mặt khác, đã tạo điều kiện hội nhập với nền kinh tế thế giới góp phần phát triển kinh tế - xã hội và là điều kiện để chúng ta tiếp thu những thành tựu khoa học và công nghệ của nhân loại.
- Với quan điểm không đánh đổi môi trường vì lợi ích kinh tế, giữa môi trường và sự phát triển có mối quan hệ hết sức chặt chẽ: môi trường là địa bàn và đối tượng của sự phát triển, phát triển là điều kiện để nâng cao chất lượng môi trường nên việc khai thác nguồn lực gắn với bảo vệ tài nguyên khoáng sản, bảo vệ được môi trường sinh thái luôn được coi trọng …
Tuy nhiên, để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh “Tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”(3). Từ góc độ của dự thảo chúng ta có thể nhận thức quan điểm trên 3 khía cạnh sau:
Trước tiên, để đạt được mục đích là bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư thì cần tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ. Bởi vì “công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế, xã hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ, tạo ra năng suất lao động xã hội cao”(4). Như vậy, tiến bộ khoa học công nghệ là nền tảng, “bệ đỡ” của tiến trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Do đó, cần quán triệt thực hiện Kết luận số 50-KL/TW ngày 30/5/2019 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XI về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Thứ hai, cùng với việc thực hiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học công nghệ thì phải tạo điều kiện để đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo là việc tạo ra, phát triển và triển khai áp dụng thành công các ý tưởng mới và độc đáo bao gồm đưa ra các sản phẩm, quá trình và chiến lược phát triển mới dẫn đến thành công trong kinh doanh và giành được vị trí dẫn đầu thị trường; tạo ra giá trị cho các chủ thể liên quan; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao mức sống. Chính vì vậy, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chính là phát huy hơn nữa vai trò của khoa học và đổi mới công nghệ trong nghiên cứu, “khởi nghiệp”, ứng dụng và chuyển giao công nghệ gắn với nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thứ ba, để đổi mới sáng tạo thành công thì phải có nguồn nhân lực chất lượng cao mà để có nguồn nhân lực chất lượng cao thì “phải đổi mới toàn diện giáo dục, đào tạo” nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư và hội nhập quốc tế sâu rộng. Điều kiện tiên quyết nếu muốn “khởi nghiệp” thành công trên cơ sở ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại thì phải có lực lượng chuyên gia về lĩnh vực đó. Trước thực tế yêu cầu đang đặt ra về nguồn nhân lực chất lượng cao đòi hỏi phải đa dạng hoá phương thức đào tạo dựa theo hướng giáo dục “mở” tức là phải việc đào tạo con người gắn với nhu cầu của thị trường lao động theo hướng gắn với sự phát triển của hiện đại hóa. Do đó, cần đẩy mạnh giáo dục kỹ năng, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số; thực hiện theo lộ trình phổ cập kỹ năng số.
Trước tiên, để đạt được mục đích là bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư thì cần tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ. Bởi vì “công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế, xã hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ, tạo ra năng suất lao động xã hội cao”(4). Như vậy, tiến bộ khoa học công nghệ là nền tảng, “bệ đỡ” của tiến trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Do đó, cần quán triệt thực hiện Kết luận số 50-KL/TW ngày 30/5/2019 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XI về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Thứ hai, cùng với việc thực hiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học công nghệ thì phải tạo điều kiện để đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo là việc tạo ra, phát triển và triển khai áp dụng thành công các ý tưởng mới và độc đáo bao gồm đưa ra các sản phẩm, quá trình và chiến lược phát triển mới dẫn đến thành công trong kinh doanh và giành được vị trí dẫn đầu thị trường; tạo ra giá trị cho các chủ thể liên quan; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao mức sống. Chính vì vậy, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chính là phát huy hơn nữa vai trò của khoa học và đổi mới công nghệ trong nghiên cứu, “khởi nghiệp”, ứng dụng và chuyển giao công nghệ gắn với nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thứ ba, để đổi mới sáng tạo thành công thì phải có nguồn nhân lực chất lượng cao mà để có nguồn nhân lực chất lượng cao thì “phải đổi mới toàn diện giáo dục, đào tạo” nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư và hội nhập quốc tế sâu rộng. Điều kiện tiên quyết nếu muốn “khởi nghiệp” thành công trên cơ sở ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại thì phải có lực lượng chuyên gia về lĩnh vực đó. Trước thực tế yêu cầu đang đặt ra về nguồn nhân lực chất lượng cao đòi hỏi phải đa dạng hoá phương thức đào tạo dựa theo hướng giáo dục “mở” tức là phải việc đào tạo con người gắn với nhu cầu của thị trường lao động theo hướng gắn với sự phát triển của hiện đại hóa. Do đó, cần đẩy mạnh giáo dục kỹ năng, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số; thực hiện theo lộ trình phổ cập kỹ năng số.
Trên cơ sở quan điểm của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về một số chủ trương, chính sách lớn nhằm tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế; Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị, Khoá XII ngày 22 tháng 3 năm 2018 về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là cơ sở, tiền đề để chúng ta tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành công.
Với điều kiện nguồn lực của tỉnh Quảng Trị còn hạn chế nhưng phải đối mặt với yêu cầu phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư cùng với biến đổi khí hậu, hạn hán, lũ lụt, dịch bệnh, sự cố ô nhiễm môi trường biển... đã tác động trực tiếp và ảnh hưởng lớn đến quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ và đời sống của Nhân dân trong tỉnh. Trước thềm Đảng bộ tỉnh Quảng Trị lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 Quảng Trị đang ra sức chuẩn bị đầy đủ các điều kiện từ nguồn nhân lực đến cơ sở vật chất kỹ thuật để đảm bảo thực hiện thành công sự kiện chính trị quan trọng nhất. Hy vọng rằng, với đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng đủ “đức” và “tài” sẽ giúp cho tỉnh Quảng Trị thực hiện thành công công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm hoàn thành mục tiêu tổng quát phấn đấu đưa Quảng Trị trở thành tỉnh khá trong cả nước vào năm 2025./.
Với điều kiện nguồn lực của tỉnh Quảng Trị còn hạn chế nhưng phải đối mặt với yêu cầu phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư cùng với biến đổi khí hậu, hạn hán, lũ lụt, dịch bệnh, sự cố ô nhiễm môi trường biển... đã tác động trực tiếp và ảnh hưởng lớn đến quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ và đời sống của Nhân dân trong tỉnh. Trước thềm Đảng bộ tỉnh Quảng Trị lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 Quảng Trị đang ra sức chuẩn bị đầy đủ các điều kiện từ nguồn nhân lực đến cơ sở vật chất kỹ thuật để đảm bảo thực hiện thành công sự kiện chính trị quan trọng nhất. Hy vọng rằng, với đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng đủ “đức” và “tài” sẽ giúp cho tỉnh Quảng Trị thực hiện thành công công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm hoàn thành mục tiêu tổng quát phấn đấu đưa Quảng Trị trở thành tỉnh khá trong cả nước vào năm 2025./.
(1)- ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 90.
(2), (3) - ĐCSVN - Dự thảo các Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tr.18
(4) - Nghị quyết số 07-NQ/HNTW Hội nghị lần thứ 7 BCHTW Đảng (khoá VII) về phát triển công nghiệp, công nghệ đến năm 2000 theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng giai cấp công nhân trong giai đoạn mới, ngày 30/7/1994.